VIII. Appellatio ad papam super pluribus statutis concilii Viennensis '.

(9 mai 1293).

IN Xpisti nomine, amen; anno Incarnationis ejusdem mill ducent nonagesimo tercio, indictione sexta, scilicet septimo idus maii, ipsa indictione mutata VIII kal. octobris, constituti in presencia magistri Alberti officialis curie Dyensis, in curia episcopali Dyensi, discreti viri dom. Ysnardus de Agoudo, dom. Guillelmus Jordani, canonici Dyenses et Valentinenses nomine suo et capituli Dyensis, ac magister Johannes Alberti procurator clericorum Dyensis ecclesie, necnon et Guillelmus Silurin, Bontosus Raynardi, Andreas Fabri, Petrus Milonis, Petrus Amalrici, Raymundus Nigri, procuratores civium Dyensium suo nomine et procuratorio nomine ipsorum, ac singulares persone infrascripte exhibuerunt michi subscripto notario publico duos rotulos papiri requirentes me, sub virtute officii michi injuncti, ut ipsos in presencia dicti dom. officialis legam et ipsis lectis in formam publicam redigam cum annotatione testium sufficienti; quorum rotulorum tenor sequitur et est talis : - Quia puritati consciencie deesse non debet judicium rationis, maxime vigere debet ratio in prelatis, ne sanguis subditorum de ipsorum manibus requiratur; et quia in rebus novis constituendis evidens debet esse utilitas, attencius debent avertere ad regimen animarum, ne quod veniale permanet pretextu prebitionis (leg. prohibitionis) mortale faciant vel quod mortale magis mortale procurent, excommunicationis sententias proferendo competentibus monitionibus pretermissis, personarum negociorumque qualitatibus non inspectis a juris beneficio deviando: hinc est quod reverendus pater dom. G. sancte Viennensis ecclesie metropolitanus cum suis suffraganeis statuit in consilio Viennensi ut sequitur. - Et primo, ab excommunicatis qui per quinquaginta dies in excommunicatione steterint, penam pecuniariam exigendam antequam mereantur absolutionis beneficium optinere ' : verum cum secundum canones absolutionis beneficium gratis et sine quolibet pecuniario comodo sit prestandum humiliter postulanti, aliàs sencetur symoniacum quod exigitur, expedit ut quod spirituale est interveniente precio directe seu per oblicum nullatenus polluaPretetur, nec juris beneficium alicui per aliqua devia detrahatur. rea, quia nichil est quod hominibus magis debeatur quam supreme voluntatis liber sit stilus et liberum quod iterum non reddit arbitrium, et libera debet esse testamenti factio: contra jura statuit idem archiepiscopus parrochianum quemlibet provincie Viennensis testamentum

suum volentem condere capellanum suum parrochialem evocandum, alias careat ecclesiastica sepultura talis parrochianus donec de tali contemptu dicto capellano per successores parrochiani mortui fuerit satisfactum, penam nichilominus inponens notariis seu scriptoribus testamenti quinquaginta sol., scil. si tale testamentum scribant sine presencia capellani, et donec dyocesano satisfecerint a notarie officio sint suspensi. Ex quibus evidenter apparet presens statutum plurima gravamina continere; et primo, in eo quod quis liberam habens factionem testamenti compellatur adhibere certam personam in testem vel aliter in testamento invitus, suum capellanum scilicet, videtur sihi auferri libera factio testamenti et in ea gravari, saltim in eo quia secundum jura sufficit vocari et rogari per testatorem septem testes puberes et cives Romanos, quos idem testator vocari voluerit et rogari : si ergo nolente testatore dict. capellanus interveniat, non vocatus veniet nec rogatus, quod est contra essentiam forme testandi, quia capellanus forte quem testator vult secreta sui patrimonii ignorare, vel ex fide ipsius dubitans non confidit quia inimicus vel persona suspecta vel aliàs inhabilis testatori; consequens est ut testamentorum materia ordinata per legitimas sanctiones, si tale statutum valeat. subvertatur. Et cum de jure stare non possint pene notariis seu scriptoribus inposite tamquam juri contrarie, nullius debent esse momenti non sublato principali, restat ut accessoria sint sublata; et licet in rei veritate statutum istud valeret, non video quod dict. dom. archiepiscopus penas peccuniarias vel alias possit notariis seu scriptoribus inponere, qui de sua jurisdictione non sunt nec ratione persone nec ratione de qua agitur: nam certum est quod testamentorum ordinatio ad archiepiscopos vel episcopos non pertinet, quamvis de exequtione legatorum ad pias causas canonice possint se intromittere: quod si aliter fieret, falsem suam in messem alienam ponerent, jura ad alios pertinencia usurpando. - Item, quia secundum sanctiones legitimas crimen perjurii solum Deum ultorem habeat, statutum contra perjuros edictum in consilio Viennense, in eo quod pene a jure perjuris inposite mense quolibet presente populo publicentur salubre permanet et honestum, sed in eo quod statuitur quod si aliqui convicti fuerint de perjurio seu confessi puniantur peccuniariter ad arbitrium dyocesani, obviat legibus manifeste, quia tales non possunt peccuniariter condempnari per dyocesanum, sed eis ad salutem animarum de perjurio sunt injungende penitencie salutares; et si que pene perjuris in aliquibus casibus specialibus secundum leges fuerint inflingende per eos sub cujus jurisdictione sunt subjecti, non per dyocesanum sunt infligende. Item in pluribus articulis statutorum consilii Viennensis mandat dict. dom. archiepiscopus excommunicatos pure absolvi, et sic absolutos nisi infra certum terminum aliquid fecerint seu compleverint, mandat eos eadem excommunicatione esse ligatos, non competenti monitione premissa manifeste patet hoc statutum gravamen non modicum continere, nam ex quo quis fuit absolutus sine competenti monitione, excommunicari non debuit, sicut est videre in eis qui cum excommunicatis participant, nisi moniti nominatim fuerint, excommunicati nullatenus reputantur et sic monitio est hodie necessaria ad hoc ut

excommunicatio dici possit. Preterea statuitur in quodam statuto consilii Viennensis, quod licet in rei veritate quis elegerit in aliquo ciminterio sepeliri, et aliquis secularis seu regularis, cui legatum relictum erat per deffunctum in testamento, in dicto ciminterio testatorem portare presumpserit et ibi sepultus fuerit, non certificato prius de electione sepulture (in) parrochiali ecclesia, idem regularis vel seccularis legatarii omni emolumento legati sibi relicti per deffunctum careant et parrochiali ecclesie applicetur, et nichilominus ciminterium in quo sepultus fuerit interdicto subjaceat donec corpus ecclesie fuerit restitutum ; et quia non reperitur jure cautum quod quis ex causis premissis legatum sibi relictum perdere debeat, manifeste patet presens statutum contra jura fuisse conditum, nec posse dom. archiepiscopum alicui non sue jurisdictionis vel eciam sue legem potuisse inponere super amissione legati sibi per deffunctum relicti parrochiali ecclesie applicando, maxime cum rei veritate inspecta in ciminterio in quo sepultus extiterit elegerat sepeliri quod potuit, scil. alienam eligere sepulturam ut propriam, exemplo Domini nati in Belleem (sic), ducti in Nasaret, sepulti in Jerusalem. Item cum in dicto statuto mandet restitui tale corpus parrochiali ecclesie quod nunquam habuit vel possedit, patet in hoc gravamen non modicum continere.-Item statuitur in predicto consilio, quod qui bona ecclesiarum mobilia vel personarum ecclesiasticarum, seu hominum aut locorum suorum ceperint, adduxerint seu predicta vel pignoracionem in dict. bonis fecerint eis invitis, quod extunc excommunicationi subjaceant ipso facto talia facientes: unde cum indistincte sit talis lata excommunicationis sententia, non excogitato an tales pignorationes, occupationes, adductiones sint licite vel de jure fieri possint, ut pote ex pacto vel lege statuta vel consuetudine diutissime optenta et observata, statuto vel statutis siquidem in pluribus civitatibus et locis provincie Viennenses approbatis et juratis per plures dyocesanos episcopos et prelatos et per dom. Viennensem archiepiscopum eciam confirmatis, ut liceat scil. pro suo debito pignorare et fide facta infra certum terminum pignoris retencionem habeat creditor, donec de tali debito satisfactum fuerit competenter; patet hoc Viennense consilium sive statutum iniquum, saltim in eo in quo dat materiam dejerandi episcopis et prelatis aliquibus qui juraverunt clericorum et laycorum in suis civitatibus observare statuta, per talem excommunicationis sententiam contra factum proprium veniendo, eives et clericos suos et eorum jura et statuta pro lege servata et diutissime optenta corrumpendo et totaliter enervando. Item in eo quod dicit tales nullatenus audiendos esto quod rem propriam ceperint vel pignorando usi sunt jure suo, nisi per ordinarium episcopum fuerit illis concessum, saltem illos casus in quibus debitorem meum fugitivum possum retinere et alios in quibus possum rem propriam ab alio detentam auctoritate propria occupare debuisset idem dom. episcopus excepisse, nec talem sententiam fulminasse ad detractionem juris cujuslibet et periculum animarum. Item quia quamplures religiosos non habentes parrochiam super confessionibus audiendis Sedes apostolica decoraverit et dederit potestatem, specialiter Minoribus et Predicatoribus nec inmerito, solvendi et ligandi et peni

tentias injungendi, qui quales sunt in mundo vita eorum et moribus comprobatur, quorum meritis totus orbis universalis sancta mater ecclesia illustratur, in quodam Viennensis consilii statuto quod illis competit ex privilegio vel longissima consuetudine dict. dom. archiepiscopus nititur inpugnare seu impedimentum prestare, in eo quod statuit confessiones non audiendas per tales absque licentia dyocesani vel archidiaconi vel proprii sacerdotis : non advertendo quod summus Pontifex magis proprius sacerdos dicitur quam aliquis inferior ordinarins seu prelatus, nec eciam titulum sue possessionis teneantur ostendere nec fidem de illo facere locis vel temporibus non congruis, maxime coram non suis judicibus; ultra quod sine cause cognitione predict. religiosos possessione propria mandat statutum privari, maxime cum de hoc inter prelatos et dict. religiosos in Romana curia questio ventiletur et pendente litigio in eorum prejudicium et gravamen talia fuerunt acceptata et innovata, non videtur cum juris moderamine dict. dom. archiepiscopus processisse. Item de creditoribus cyrographum post solucionem retinentibus statutum est in consilio Viennensi, quod si quis scienter facta solutione per unum mensem instrumentum retinuerit, extunc sit excommunicationis vinculo innodatus, et nichilominus ad arbitrium sui judicis puniatur ; quod statutum iniquum non inmerito potest dici primo, quia quod meum est et de mea peccunia solutum in mei prejudicium tenear subito restituere debitori condam nullatenus conquerenti, qui debitor facta restitutione instrumenti forte contra me creditorem condam condicionem indebiti intemptabit, nec debitum probare potero quia careo instrumento obligationis mee seriem continente, gravamen non modicum ego creditor potero sustinere; et quamvis lex dicat quod qui pretendit indebitam peccuniam se solvisse probare tenetur, quia si indebitam scienter solvit dare videtur, ut ff. de proba. cum indebile", tucius tamen erat michi creditori habere exceptionem paratam super debito meo per instrumentum obligacionis, quam ex post facto a debitore petere tale instrumentum: quia licet presumptio sit qui solvit indebitum quod donare videatur, quia non videtur quis suas peccunias jactare, ut ff. de probat., cum de indebito, contra talem presumptionem que est hominis et non juris et de jure admicteretur probatio in contrarium : nam sufficeret ut soluto debito instrumentum cancellaretur, et sic presumeretur de debito satisfactum, ut ff. de proba., 1. cyrographum 12, nec ita crude et subito ad restitutionem procedere instrumenti. Item in eo quod statuit non restituentem puniri ad arbitrium sui judicis (ibid.), puniretur sine culpa, cum nullus ab eo vendicet seu contradicat instrumentum, et esto quod vendicaret vel ageret, civilis actio non patitur penam extraordinariam inponendam suo judici applicandam. — Et quia in quamplurimis statutis aliis dicti consilii Viennensis multa gravamina alia continentur promulgata tam contra religiosos, clericos, seculares, burgenses, cives, comites et barones, et omnes alios jurisdictionem habentes, non modica gravamina continencia, ideo ad Sedis apostolice clemenciam solitam decurrentes tam religiosi, cives et clerici et alii barones, Sanctitati Vestre, pater sancte, humiliter supplicantes supplicant ut, resecatis superfluis et aliis statutis dicti consilii ex quibus

potest tam personarum quam animarum periculum eminere, provideatis prout Sanctitas Vestra provisione provida duxerit providendum, et ea que minus juste statuta sunt ad salutem animarum et ad statum debitum reducendo, quoniam agravatis et agravari timentibus appellationis remedium est indultum13. Idcirco nos Ysnardus de Agoudo et Guillelmus Jordani, canonici Dyenses et Valentin., sencientes nos et Dyense capitulum fore gravatos, et ego Johannes Alberti procurator clericorum ecclesie Dyensis, et nos Guillelmus Silurin, Bontosus Raynardi, Andreas Fabri, Petrus Milonis, Petrus Amalrici, Raymundus Nigri, procuratores civium Dyensis civitatis, sencientes nos et nomine nostro et quo supra agravatos per vos magistrum Albertum Merchaandi offic. Dyensem, nec non et nos Guillelmus, Guigo et Ysmido Moteti, Guillelmus de Dya, Hugo Bolfardi, Guigo Saumati, Raymbaudus de Asperis, Johannes Alvergnacii, Petrus Raymundi, Johannes Julii, Marcellus Panas, Guillelmus de Taloeriis, Petrus Rochacii, Poncius Fabri, Petrus de Borna, Petrus Fabri, dom. Johannes de Salice, Humbertus Charnerii, Hugo Batallerii, Johanninus Sartor, Petrus Trocelli, Bermondus de Ricobello, Stephanus Chati, Guillelmus Bruni, Pe. Chabanas, Guillelmus Chati, Bontosus Lissignolis, Pe. Alexii, Johannes Raymbaudi, Martinus de Piru, Aymo Sartoris, Petrus de Bello Monte, Martinus Julii, Pe. Boerii, Pe. de Archiana, Franciscus de Treviis fatorla, Matheus Savelli, Johannes Laurencii, Pichonus, Pe. Praeti, Guillelmus Raynaudi, Poncius Fornerii, Durandus Aymarii, Andreas Richardi, magister Raymundus, Guillelmus de Limotges, Rostangnus Perdicis, Petrus Aspazii, Johannes Porcheti, Andreas Paschalis, Johannes Mura, Martinus Gironi, Pe. Bracheti, Bontosus Eracres, Pe. Payrolerii, Giraudus Fornerii, Arbertus Sarrallerii, Lambertus Vaeschi, Pe. Fabri, Johannes de Valo, Durandus de Justino, Johannes Basterii, G. Charbonerii, Pe. Artaudi, Pe. Mouto, Stephanus Guasc, Martinus Esperos, Martinus Escoferii, Trenquerius, Jacobus Pererii, Chauvellus, Stephanus Chauvini, Hugo Bolfardi, Stephanus de Piru, Petrus Juliani, Bernardus Ducis, Poncius Bonardelli, Jacobus dal Prebos, Guillelmus Oliverii, Asterius, Guillelmus de Rancurello, Guillelmus Reolini, Andreas Falqueti, Marcellus Fuzerii, Guillelmus Vernaysonis, Johannes Bruni, Martinus Vezos, Odo Jay, Guillelmus Trabuc, Petrus Bruni, Guillelmus Traquingnani, Guillelmus Olerii, Michael Ricdebadas, Girardus de Noleria, Johannes Bueysa, Michael Boveti, Stephanus Chauvini, Petrus Caloerii, Johannes Durandi, Johannes Radulphi, Petrus Turrelli, Petrus Rolandi, Petrus Blacho, Petrus Nigri, Guillelmus Espeuta, Montanus, Petrus Chaycillana. Giraudus Odo, Johannes Richeu, Guillelmus Blacho, P. Abella, Bontosus Baudeti, Petrus Desiderii, Petrus Ruffi, Arnaudus Fabri, Petrus de Naslis, Petrus Garnerii, Laurencius Boc, Petrus de Mongardi, Martinus de Sancto Albano, Guillelmus Tozeti, Petrus de Naflor, Raymundus Boneti, magister Michael, Raymundus de Medullione, Jacominus Florencii, Petrus Ysoardi, Guillelmus Rayllo, Hugo Serrenc, Bontosus Beraudi, Guillelmus Colleti, Johannes Aymoneti, Guillelmus Rovorii, Martinus de Bello Monte, Jacobus de Treviis, Stephanus Mura, Bernardus Sarrallerii, Johannes Chaycillana, Bertholomeus Estela faber, Mayfredus, Girardus Floren