capellano et in villa de Cognins. Et confitemur nos pro hac donatione et concessione accepisse a dicto priore quadraginta solidos Viennenses, exceptioni non numerati et non soluti pretii omnis penitus renuntiantes.

(") Charte extraite du vidimus col- du n° 41.) lectif du 29 sept. 1328. (Voir la note

27.

Transactio facta cum Audeberto domino Castrinovi et Armeui et universitate hominum Armeui (').

N

(Anno 1258.)

OTUM Sit omnibus præsentibus et futuris quod, cum controversia verteretur inter Audebertum dominum Cas

trinovi et Armeui et universitatem hominum Armeui ex una parte, et priorem et conventum domus Excubiarum Ordinis Cartusiensis, ex altera, super quibusdam nemoribus, quorum unum est subtus ruppem de Facibella et circa dictam ruppem usque ad rivum Alchinæ, et inde usque ad prata de la Fayssi, et usque ad Fontem Frigidum, qui fons oritur in Alpe de Feyssoles, aliud quidem nemus vocatur nemus de Font Quinzcon, prout durat via passus de Rayboz (2), usque ad fontem Quinzcon, ascendendo a dicto font Quinzcon superius versus solis occasum, recta linea; dicentibus prædicto Audeberto et hominibus se habere percursum in dictis nemoribus, videlicet jus scindendi ligna ad catefaciendum, vendendumque et ædificandum, et ad alia sibi necessaria faciendum, in mandamento Armeui et extra: quod altera pars negabat, prout petebatur; tandem de prædicta quæstione seu controversia compromiserunt ambæ partes in venerabilem virum Burnonem Decanum Gratianopolitanum, et Petrum de Balma militem, tamquam in arbitros arbitratores seu amicabiles compositores; ita ut dictam quæstionem vel controversiam, remissa omnis juris et judiciorum solemnitate, terminarent et concordarent; et promisit utraque partium, altera alteri, per stipula

tionem ad invicem, et per juramentum super sancta Dei Evangelia corporaliter præstitum, stare dicto ipsorum seu ordinationi super dicta querela seu controversia in perpetuum, nec in aliquo tempore contravenire per se vel per alium in solidum vel in parte. Prædicti vero Decanus et miles, visis et intellectis diligenter petitione et responsione partium et aliis in causa actitatis, utraque parte præsente, dictum seu ordinationem suam protulerunt in hunc modum: videlicet, quod prædictus Audebertus et omnes homines Armeui, nunc et in futurum existentes et commorantes infra mandamentum Armeui, universaliter et singulariter possint in prædictis nemoribus ligna et mayerias scindere ad calefaciendum se et sibi ædificandum et omnia alia faciendum quæ suis propriis usibus erunt, necessaria infra terminos dicti mandamenti, et non usibus alienis. Ita quod si prædicti Audebertus et homines Armeui vel aliquis ex ipsis, de lignis seu mayeriis prædictorum nemorum, sive ligna vel mayerias extra sive ultra prædictum mandamentum transferret vel transferrent, vendendo, permutando, donando, vel aliter alienando, vel etiam si aliquid vel aliqua de dictis lignis seu mayeriis infra dictum mandamentum venderent, permutarent, donarent, seu alienarent, quod vel quæ extra sive ultra dictum mandamentum portarentur vel tranferrentur, prædictus prior vel alius qui pro tempore esset, nomine prædictæ domus, et successores ejus habeant nonam partem, et propria auctoritate capiant de prædictis lignis seu mayeriis quibuscumque venditis vel transportatis, vel nonam partem pretii ex prædictis lignis seu mayeriis redacti, utrum istorum duorum prior volet vel eliget. Et prædicta nona pars dictorum lignorum seu mayeriarum, si eam elegerit, reddatur dicto priori et suis successoribus qui pro tempore fuerint, cum expensis scindentis vel scindentium, de nemoribus quæ sunt subtus et circa Facibella usque ad rivum Alchinæ, et inde usque ad Fontem Frigidum et usque ad prata de la Fayssi, juxta molendinum de Revesti, in via vel circa viam ; et de nemore fontis de Quinzcon, reddatur juxta fontem Jacerant: vel pretium in domo Excubiarum, sine contradictione et dilatione, ratione proprietatis et dominii tenementorum sive territoriorum suorum in quibus sunt dicta nemora. Hoc autem dictum sive ordinationem prædictæ partes laudaverunt et approbaverunt; et promiserunt per juramentum

corporaliter prestitum, pro se et suis hæredibus sive successoribus, dictum sive ordinationem prædictam se inviolabiliter servaturos et contra nullatenus se venturos. Renuntiantes in hoc facto ab utraque parte exceptioni doli, metus, et in factum, omni actioni et exceptioni et omni auxilio juris canonici et civilis, quibus possent contra venire vel aliquid infringere de prædictis. In cujus rei testimonium dictæ partes voluerunt et præceperunt apponi sigilla domini Falconis Episcopi Gratianopolitani, et dicti Burnonis decani, et domus Excubiarum, et prædicti Audeberti. Nos vero Falco Divina miseratione Gratianopolis Episcopus, et nos Burno dictus decanus et dictus prior Excubiarum et dictus Audebertus, præsentem cartam sigillorum nostrorum impressionibus fecimus roborari. Actum et datum anno Domini mo cc° L° octavo.

(') Charte extraite d'uu vidimus fait à St-Hilaire, par Guillaume, évêque de Grenoble, le 8 août 1320. Elle est aussi reproduite dans le

recueil mentionné au bas de la charte 3.

(*) Alias: Reybons.

28. Transactio inter Rainaldum Berangarii et

Excubienses (1).

(Anno 1268.)

OVERINT universi præsentes litteras inspecturi quod, cum controversia verteretur inter religiosos viros Aynardum priorem et conventum Excubiarum ex una parte, et Rainaldum Berangarii domini de Rancurello et homines ipsius loci ex altera, super usuario sive percussu et dominio nemorum sitorum a fonte de Drevenes a rupe in rupem usque ad fontem Quinzonis et usque ad rivum Bruient, cum ingressibus et egressibus et pascuis ipsorum nemorum et quibusdam aliis rancuris inferius determinatis; tandem, post multas altercationes hinc inde habitas, promiserunt dictæ partes in reverendum patrem Willelmum Dei gratia Gratianopolitanum episcopum, et Guichardum priorem sancti Roberti, tanquam in arbitros arbitratores seu amicabiles compositores,

promittentes præstito super sancta Dei Evangelia corporaliter juramento, dictus prior pro se et pro conventu suo ex una parte, et dictus Rainaldus Berangarii pro se et hæredibus suis præsentibus et futuris, et Willelmus Bajuli et Gigo Bajuli, et Willelmus Pascals, et Lantelmus et G. fratres, et Willelmus Joberti et P. Susaynz, et Johannes Glenas, et P. Giraudi, et G. Giraudi, pro se et aliis hominibus dicti loci, et de mandato ipsorum ex altera, quod fideliter observabunt quicquid ipsi arbitratores super præmissis jure vel concordia inter prædictas partes duxerint ordinandum, statuendum vel pronunciandum. Dicti vero arbitri, auditis super præmissis quæ partes hinc inde proponere voluerunt, et diligenter examinatis, habito super hiis peritorum consilio, visis et intellectis privilegiis et cartis dictorum religiosorum, dictam discordiam terminarunt concorditer in hunc modum. Volentes, et pro mandamento seu statuto observandum partibus injungentes eisdem et pronunciantes, quod prædictorum nemorum dominium ad dictos religiosos et eorum successores pertineat in perpetuum, sine contradictione dominorum de Rancurello et hominum ipsius loci, et quod in ipsis nemoribus domini et homines de Rancurello sine contradictione Excubiensium possint materias lignorum incidere et extraere, videlicet sapinos et suffios ad edificia sua facienda, non ad vendendum, donandum seu locandum, et quod tali tempore dictas materias de dictis nemoribus extraant, quod pratis seu culturis dictorum religiosorum inferre non valeant nocumentum. Extirpatis vero prædictis nemoribus quo ad usum prædictorum hominum, liceat dictis religiosis ibidem prata facere vel terras redigere ad culturas. De pascuis vero et acquisitionibus dictorum religiosorum, ordinant, pronunciant dicti arbitri, ut usque ad Combam Nigram possint acquisitiones facere dicti religiosi, et quæ adquisierint libere suis usibus retinere, et ut usuarium sive percussum pascuorum habeant usque ad Bornam, ita quod nulli alii religiosi ibidem debeant admitti aliquo tempore vel aliqua occasione. Insuper nec domini de Rancurello nec homines animalia sua debent immittere infra terminos Excubiarum supra scriptos, a kalendis maii usque ad festum Omnium Sanctorum, sed ulterius immittere possunt. Item ordinant dicti arbitratores quod, pro quatuor sextariis frumenti censualibus quæ quondam dedit in elemosinam dictæ domui Excubiarum Arnaudus de Rancurello mi

les, quæ dictus R. diu est retinuit et sustraxit, sicut et pater ejus, dictus R. Berangarii prædicto priori Excubiarum det et solvat sexdecim libras Viennenses, et sic a præstatione dicti census ipse et successores sui perpetuo sint immunes. Absolventes prædictum R. et homines suos ab injuria et excessu illatis domui prædictæ, præsentibus monachis, incidendo et diruendo quamdam partem grangiæ de Turone, quo facto auctoritate Apostolica dictis religiosis indulta erant excommunicati. Actum fuit hoc apud grangiam de Turone, anno incarnationis Domini m° cco LX° octavo, mense julii, quinto kalendas Augusti, præsentibus testibus: domino Willelmo episcopo Gratianopolitano, G. priore sancti Roberti, supra memoratis; et A. priore Excubiarum, et A. Rancurelli procuratore ejusdem domus, et fratre P. Bergarant, et P. de Chaussia, et P. textore, conversis prædictæ domus; et Petro Bajuli presbitero et pluribus aliis fide dignis. In quorum omnium prædictorum robur et testimonium nos prædicti arbitri sigilla nostra præsentibus litteris duximus apponenda.

(') Charte originale en parchemin.

29.

Recognitio facta per Aynardum de Castro Novo, donationum, concessionum, immunitatum et libertatum factarum per Audebertum patrem suum (').

(Anno 1269.)

OTUM sit omnibus præsentibus et futuris ad quos præsentes litteræ pervenerint quod ego Ainardus dominus Castri Novi (2) Gratianopolis dioecesis, prope Tullinum, filius Audeberti quondam domini Castri Novi. (nec) fraude inductus, confiteor et in veritate recognosco vobis fratri Ademaro priori domus Excubiarum, Ordinis Cartusiensis, præsenti et recipienti nomine domus prædictæ, quod dictus