Page images
PDF
EPUB

XXVI. De compositione ecclesiarum de Crista '.

(10 mars 1196).

ERNARDUS, Dei gratia tituli sancti Petri ad Vincula presbiter cardinalis, apostolice Sedis legatus, venerabilibus fratribus Diensi episcopo et capitulo ejusdem ecclesie, abbati et (fo 38 v°) capitulo Sancti Rufi, priori et capitulo Sancti Medardi, salutem et sincere dilectionis affectum. Quoniam ea que judicio vel concordia terminantur, a memoria hominum facile dilabuntur nisi litterarum apicibus conmendentur, lites et controversie, que super ecclesiis de Crista vertuntur inter Diensem et Sancti Medardi ecclesias ab una parte et ecciesiam Sancti Rufi ab alia parte, qualiter de voluntate partium nobis mediantibus apud Cristam per transactionem terminate sunt et sopite, ut robur optineant et firmitatem perpetuam in presentis scripti seriem sub hac forma duximus redigendam. Ecclesia Sancti Rufi habeat in ecclesia Sancti Salvatoris quicquid habebat Anitiensis ecclesia', excepta tercia parte omnium decimarum quam habebit Diensis episcopus, deductis expensis; set de possessionibus ecclesie Sancti Rufi, quas post hanc compositionem acquisierit et propriis manibus vel sumptibus laboraverit, decimas non dabit, et antiquum annuum censum et jus diocesianum idem episcopus percipiat. Insuper episcopus habeat capellaniam que semper fuit Diensis episcopi, quam hodie tenent per eum canonici Sancti Medardi : et pro capellania quam olim habebat ecclesia Anitiensis, dabit abbas Sancti Rufi episcopo Diensi singulis annis x solidos et duas libras cere; et abbas Sancti (f° 39 r°) Rufi offerat episcopo idoneam personam pro capellano, non canonicum regularem, cui episcopus commitet curam animarum, et abbas constituet ei beneficium capellanie pro voluntate sua. Episcopus habebit ecclesiam Sancti Andree cum populo et omni jure suo, et ecclesiam Sancti Jacobi; ecclesia de Crescelon sit comunis episcopo Diensi et abbati Sancti Rufi, et nullus possit transferre jus suum in alium sine consensu alterutrius. De parrochia que est

extra muros, fiat ei justicia qui eam pecierit per manum Diensis episcopi. Qui voluerit eligere sepulturam in ecclesia de Brisans, libere possit eligere et sine contradictione habere: salva canonica portione ecclesie Sancti Rufi, scilicet tercia parte omnium mobilium et inmobilium in primo mortuo, quarta in secundo, et sic de reliquis; oblationes que fiunt in ecclesia de Brisans pro mortuis qui ibi sepeliuntur et lecti, remanebunt in solidum eidem ecclesie de Brisans; de possessionibus propriis quas habet ecclesia de Brisans, non dabit decimas: de illis quas post istam compositionem acquiret, dabit, nisi eas propriis manibus vel sumptibus excoluerit. In parrochia Sancti Salvatoris non fiat oratorium vel ecclesia, nisi de (f° 39 v°) voluntate abbatis Sancti Rufi; decimas quas ecclesia de Brisans usque modo pacifice suscepit, a modo suscipiat; et si tercia pars decimarum que conceditur episcopo vel census, ab Anittiensi ecclesia episcopo evinceretur per justam sententiam, ecclesia Sancti Rufi restaurabit ei arbitrio bonorum virorum. In ecclesia fiat armarium in quo reponantur vestimenta, libri et calices cotidiani, et alia utensilia cotidiana, in quo fiant due claves et unam habebit capellanus Sancti Rufi et alteram capellanus Sancti Medardi, ut uterque quando voluerit et necesse fuerit valeat aperire; alium thesaurum festivum custodiant canonici Sancti Rufi, ita tamen quod canonici Sancti Medardi possint eo uti pro servitio ecclesie quando necesse fuerit. Ut autem hec transactio semper inviolabiliter observetur et perpetua gaudeat firmitate, eam sigilli nostri munimine. roboramus sub pena excomunicationis et suspensionis officii et beneficii firmiter partibus precipientes, ut ea que in hac carta superius continentur perpetuis temporibus illibata observent. Nulli ergo hominum liceat hanc nostre transactionis paginam infringere; si quis autem contra hanc nostram (f°40 ro) constitutionem venire temptaverit, Omnipotentis Dei et beatorum apostolorum ejus Petri et Pauli indignatione (sic) se noverit incursurum: salva in omnibus apostolice sedis auctoritate. Hoc vero actum est apud Cristam, anno Domini M° Co XC VIo, sexto idus marcii, tempore domni Celestini III pape, anno pontificatus ejus quinto, in presentia domni F. Valentini episcopi, B. Bonelli et B. vicarii Vivariensis, Duranti et Jaranti Valentinorum clericorum, et W. Galterii Vivariensis canonici, P. prioris de Genesia, magistri Petri, Rustici et Boni clerico

rum nostrorum, et aliorum plurimorum tam clericorum quam clericorum (leg. laicorum).

1 COLUMBI mentionne cette sentence (De gest. episc. Dien., p. 104; Opusc. var., p. 261 et 292).

2 Bernard, d'abord cardinal diacre de Sainte-Marie la Neuve dès 1188, fut nommé cardinal prêtre de Saint-Pierre-aux-Liens du titre d'Eudoxie à la fin de février 1193 (JAFFÉ).

3 Le doyen et le chapitre du Puy avaient donné, en 1192, à l'abbé Pierre II et à l'ordre de Saint-Ruf, les églises de Sainte-Marie et de Saint-André à Crest, et celle de Saint-Domnin près Grane, avec leurs dimes, prémices, oblations, droits de sépulture et dépendances, à l'exception des maisons de Crest; ils s'en étaient réservé le haut domaine et un cens annuel de 300 sous, monnaie de Vienne, ou,si le titre en devenait plus faible, de sept marcs et demi d'argent, poids du Puy.

4 Voir, sur la portion canonique ou quarte funéraire, notre Cartul. de Saint-Pierre-du-Bourg, ch. X, n. 2.

5 Dans cette charte, l'année paraît avoir été prise, non à l'Incarnation, mais à la Nativité; car, le 10 mars 1097, Célestin III aurait été dans la 6 année de son pontificat, commencée le 14 avril précédent.

XXVII. De dono Petri de Lers apud Aurellum.

(16 août 1200).

NNO ab Incarnatione Domini M° CC°, indictione I, Innocentio residente, Philipo regnante; notum sit omnibus tam presentibus quam futuris, quod ego Petrus de Lers, cum controversiam moverem contra canonicos Diensis ecclesie, asserens me jus habere in castro de Aurello et ejus mandamento, titulo donationis confero in ecclesiam Beate Marie de Dia quicquid juris habebam et habere debebam in predicto castro de Aurello et ejus mandamento. Hanc (fo 40 vo) autem donationem eidem ecclesie facio, et laudando inperpetuum concedo; et ne decetero contra veniam, super majus altare ecclesie Sancte Marie jurejurando corporaliter prestito, me observaturum promitto; eodem et sacramento me austringendo, quod de cetero fidelis adjutor et defensor ero canonicis Diensis ecclesie tam presentibus quam futuris, nominatim de

castro de Aurello et aliis munitionibus: salva tamen fidelitate Ademari de Pictavis. Canonici vero, causa remunerationis, C. solidos michi donaverunt. Acta sunt hec in ecclesia Sancte Marie de Dia, in presentia domni U. ejusdem ecclesie episcopi, qui hanc cartam mandato ipsius P. de Lers sigilli sui impressione munivit. Testes sunt Philipus sacrista, P. Pineti, Aimo, U. de Sancto Bonito, P. Monachi, P. d'Urre, W. Eracles, Radulfus, P. de Sancto Quintino, R. Tialgarii, W. d'Eigleu, Stephanus de Valenza, P. de Borna, R. Longavilla, G. de Cobonna, U. de Vaciu, P. Teolers, D. Calvez, F. Bateias, Autarz, W. de Genzac, J. sacerdos, P. Arbauz, G. Lantelmus, W. Lautauz, P. Rainers, P. Moters, L. de Romeer, Gordos d'Aurel, G. Ruina, G. Mauris; sequenti die post festum. Assumptionis Beate Virginis.

(fo 41 ro)

XXVIII. De compositione episcopi Desiderii et Villelmi de Pictavia super castris de Mirabello, de Pontays, de Paoneto et de Quinto '.

N

(1213-1221).

OVERINT universi presentem cartam inspecturi, quod controversie que vertebantur inter domnum D. Diensem episcopum ex una parte et Willelmum de Peiteus ex alia, per manum S. monasterii Sancti Teofredi abbatis, et Guigonis Guielmi, et Ricardi de Chausent, et Humberti Pilosi, et Petri de Veronna et Poncii Sancti Prejecti, sub jurejurando ab utraque parte corporaliter prestito, presente et consenciente et se servaturam promitente domina Philipa, fuerunt in hunc modum sopite: videlicet quod castrum de Quint et bastida de Pontays prefato Willelmo remanserunt in pace et quiete, et quod perceperat sive percipiebat in pedagio de Pontays; ita tamen quod questio pedagii, scilicet utrum predictus W. percipere debeat necne, remansit in cognitione et dispositione legati qui nunc est vel pro tempore fuerit. Porro de negocio isto debet domnus episcopus apud legatum utilita

tem et commodum Willelmi querere ; quod si idem Willelmus dispositionem a legato factam non servaverit, episcopus eum ad hoc per censuram ecclesiasticam potest conpellere, nec propter hoc debet ei guerram facere utilitatem ejus et commodum in aliis negotiis suis nichilominus promovendo. Sepedictus vero Willelmus in recompensationem predictorum dedit et guerpivit dicto episcopo decem milia solidorum quos habebat in castro de Mirabel pro gageria, et procurationem quam percipiebat in hominibus de Paonet (f° 41 vo) sub annua pensione xxti sextariorum avene : conditionibus et pactionibus in suo robore manentibus, pro quibus prefatam debet percipere procurationem. Ut autem omnia predicta firmiter observentur ex parte Willelmi, nos prefati milites U. Pilosi, et P. de Veronna et P. Sancti Prejecti juravimus, et presentem cartam sigillorum domni D. Diensis episcopi, S. abbatis Sancti Teofredi, Willelmi de Peiteus et domine Philipe fecimus munimine roborari.

1 En combinant les données chronologiques fournies par la présence des divers personnages mentionnés dans cette charte sans date, on peut lui assigner pour limites extrêmes les années 1213 et 1221.

2 Soffroy, abbé de Saint-Chaffre en Velay vers 1208, l'était encore en 1221 (ch. orig. aux arch. de l'évêché de Grenoble); il devint ensuite évêque de Grenoble, où il siégeait en 1223 et en 1236. Le Nécrologe de Saint-Robert fait mémoire de lui le 22 juin.

3 Ce Richard de Chausent ou Chausenc est sans doute le même qui apparaît comme chanoine de Saint-Barnard en 1203 et 1209 (Cartul, de cette abbaye, ch. 385 et 394), puis comme doyen de la cathédrale de Die en 1230 (Tituli Dienses, ch. XXXII). Ajoutons qu'un personnage du mème nom figure en 1236 comme vicaire ou viguier de Saint-Barnard, et en 1238 comme obédientier de Charlieu (Cartulaire du monastère de Léoncel); nous le retrouverons encore vicaire de Romans en 1240, dans le Cartulaire de la ville de Die (ch. 1v), qui à la même époque mentionne un Richard de Chause, chanoine de Notre-Dame de Die (ch. v).

4 Philippine de Fay, petite-fille de Roger de Clérieux, épousa Aimar Il de Poitiers, comte de Valentinois, et fut mère de Guillaume II qui figure dans la présente charte; elle exempta en 1235 l'ordre de Saint-Ruf de tout péage à Charmagneu, à la Roche et à la Voute (ch. inédite).

« PreviousContinue »